Ο Βύρωνας, είναι αστική περιοχή και δήμος στον Κεντρικό Τομέα Αθηνών της Αττικής. Συνορεύει με τον Δήμο Καισαριανής στα βόρεια, τον Δήμο Αθηναίων και τον Δήμο Δάφνης-Υμηττού στα δυτικά και νοτιοδυτικά αντίστοιχα, τον Δήμο Ηλιούπολης στα νότια, ενώ στα ανατολικά βρίσκεται ο Υμηττός και δασική του έκταση και νοτιοανατολικά η περιοχή του Καρέα η οποία περιλαμβάνεται στα όρια του Δήμου. Πήρε την ονομασία του από τον Λόρδο Βύρωνα. Αρχικά στην περιοχή βρίσκονταν βοσκοτόπια και χωράφια Αθηναίων, τα οποία άρχισαν να απαλλοτριώνονται και να ρυμοτομούνται στις δεκαετίες του 1920 και του 1930 για την αποκατάσταση των προσφύγων από τη Μικρά Ασία. Η συνολική έκταση του δήμου είναι 9.204 τετρ. χλμ. και έχει πληθυσμό 61.308 κατοίκους, σύμφωνα με την Απογραφή του 2011.Επιπλέον σύμφωνα με την Απογραφή του 2021 έχει πληθυσμό 59.134 κατοίκους.

Ιστορική Αναφορά

«Η Ιωνία τίναξε την ανθισμένη ποδιά της και τα λουλούδια πέσανε κάτω από τον Υμηττό»

Έτσι περιγράφει τον πρώτο προσφυγικό «συνοικισμό Παγκρατίου» του 1924 και τις προσφυγοπούλες του ο νεαρός, τότε και αιώνια ερωτευμένος, μεγάλος μας λογοτέχνης, Μενέλαος Λουντέμης.

Σιγά - σιγά, η γειτονιά αυτή μεταμορφώθηκε σ’ ένα μεγάλο χωνευτήρι κάθε πληθυσμιακής ιδιαιτερότητας και κοινωνικής διαστρωμάτωσης και  σήμερα, ύστερα από σχεδόν έναν αιώνα, έχει εξελιχθεί σ’ ένα μεγάλο Δήμο, που δεσπόζει πια μέσα στην καρδιά και πάνω στους πρόποδες του Υμηττού.

Το οριστικό  του όνομα το πήρε από το μεγάλο φιλέλληνα επαναστάτη ποιητή Τζώρτζ Γκόρντον Μπάιρον, το γνωστό σ’  εμάς Λόρδο Βύρωνα, τον Απρίλιο του 1924, στην επέτειο των 100 χρόνων από την εθελοντική του θυσία στο Μεσολόγγι. 

Επί εννέα χρόνια ο οικισμός αυτός διοικείτο από διορισμένα από το Δήμο Αθηναίων πρόσωπα, τη  λεγόμενη «Επιτροπεία». Το 1933 έγινε μεν ξεχωριστή κοινότητα, αλλά χωρίς να αποκτήσει δική του αιρετή διοίκηση. Αυτοτελής Δήμος έγινε τελικά το 1934. Πρώτος Δήμαρχος εξελέγη ο Μικρασιάτης γιατρός Νικόλαος Φραγκιάδης.

Το 1924 άρχισε να λειτουργεί στο Βύρωνα το συγκρότημα Δημοτικών σχολείων της Αγίας Τριάδας.  Το 1934 ιδρύθηκε  το «Πολυιατρείο» (σήμερα Κέντρο Υγείας Βύρωνα), που λειτουργεί έκτοτε σε κτίριο δίπλα στο ¶λσος της Αγίας Τριάδας.

Στα χρόνια της φασιστικής κατοχής ο Βύρωνας υπήρξε πρωτοπόρος στην Εθνική μας αντίσταση. Εκατοντάδες Βυρωνιώτες έδωσαν τότε τη ζωή τους σ’ αυτό τον αγώνα. Από τις κορυφαίες στιγμές αυτής της εποποιίας είναι γνωστό το «μπλόκο» της 7ης  Αυγούστου 1944, όταν οι Ναζί δολοφόνησαν 12 νέους άνδρες, έντεκα Έλληνες και έναν Ιταλό αντιφασίστα. ¶λλοι 1.000 περίπου συνελήφθησαν ως όμηροι και τελικά περίπου 600 εστάλησαν σε καταναγκαστικά έργα σε στρατόπεδα της Γερμανίας. Αρκετοί απ’ αυτούς δεν επέστρεψαν ζωντανοί στην πατρίδα.

Μετά την απελευθέρωση  το Δεκέμβρη του 1944, στη «Μάχη της Αθήνας», ο Βύρωνας βρέθηκε και πάλι στο μάτι του κυκλώνα, πρωταγωνιστής, μαζί με την Καισαριανή, σ’ ένα «θέατρο παραλόγου».

Μετά τη λήξη και του εμφυλίου πολέμου άρχισαν στο Δήμο κάποιες προσπάθειες ανασυγκρότησης. Το 1955 ιδρύθηκε το πρώτο εξατάξιο Γυμνάσιο. Λειτούργησε αρχικά ως παράρτημα του Ζ΄ Γυμνασίου Παγκρατίου. Στεγάστηκε στο κτίριο του 4ουΔημ. Σχολείου (Χαραλαμπόπουλου) και στη συνέχεια στο κτίριο της Σχολής Παταριά, στην οδό Ατταλείας. Από το 1957 έγινε αυτοτελές Γυμνάσιο Βύρωνος και από το 1962 στεγάσθηκε σε δικό του κτίριο στο ¶λσος της Ανάληψης.  

Η πρώτη παιδική χαρά εγκαινιάσθηκε το 1961 στο ¶λσος της Αγίας Τριάδας επί Δημάρχου Αχ. Γεωργούτσου. Και το πρώτο Κ.Α.Π.Η. λειτούργησε το 1978 στο πολυιατρείο επί Δημάρχου Θεόφιλου Φατσέα.

Από το 1957-8 άρχισε ο μαζικός εποικισμός του Καρέα αρχικά από πρόσφυγες Αρμένιους, Ελληνορουμάνους και Ελληνοπόντιους. Συνεχίσθηκε με το χτίσιμο πολλών δεκάδων πολυκατοικιών κατά τις δεκαετίες 80-90, πράγμα που είχε ήδη συμβεί και στο κέντρο του Βύρωνα.

Η συνολική έκταση του Δήμου είναι σήμερα περίπου 9.000 στρέμματα και οι κάτοικοί του υπολογίζονται σε περίπου 110-120 χιλιάδες. 

Η πολιτιστική δραστηριότητα στο Βύρωνα υπήρξε κατά περιόδους υψηλής ποιότητας. Τροφοδοτείται -και όχι μόνο συμβολικά- από το ίδιο του το όνομα, αφιερωμένο στη μνήμη μιας από τις κορυφαίες πνευματικές προσωπικότητες του 19ου αιώνα, από την κληρονομιά που μας άφησε με το σύντομο, αλλά ηχηρό πέρασμα της από τη γειτονιά μας, η θρυλική πια καλλιτεχνική μορφή της Ισιδώρας Ντάνκαν και από σειρά άλλες αξέχαστες μορφές της τέχνης, της επιστήμης και του πολιτισμού, που έζησαν και φιλοξενήθηκαν στα προσφυγικά μας φτωχόσπιτα, όπως η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ, ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος, ο Μενέλαος Λουντέμης, ο Ιάκωβος Καμπανέλης, ο Δημ. Ψαθάς κ.α.